مقدمه، اصول و اهداف پروژه های دانش آموزی

مقدمه
آموزشگران طی سالهای اخیر تلاش کرده‌اند راه هایی برای تغییر در رویکرد آموزشی بیابند تا اثربخشی فرآیند یاددهی-یادگیری را ارتقا داده و شوق یادگیری را در یادگیرنده ایجاد کنند.
"یادگیری پروژه محور" یکی از این رویکردهای تازه است.
فرض بر این است که هر یادگیرنده با انتخاب پروژه مورد علاقه خود، ضمن ارضاء حس کنجکاوی و در حین دنبال کردن فرآیند پروژه، مطالب گوناگونی یاد خواهد گرفت. در این مسیر، کنترل یادگیری در دست خود یادگیرنده است و نقش معلم، هدایت کننده و تسهیل گر است.
 
تاریخچه
دبیرستان دوره یک صلحا از 18 سال قبل، شرایط تجربه کردن این نوعِ بدیع یادگیری را فراهم کرد تا دانش آموزان در کنار درس‌هایی که به طور رسمی و به اجبار باید بخوانند، در هر سال تحصیلی با انتخاب یک موضوع، پروژه خود را نیز دنبال کنند.
در اینچا تلاش می کنیم تا شما را با این فعالیت آشنا کنیم.
نخست به اجمال، اهداف و اصولی که برای فعالیتهای پروژه‌ای دانش‌آموزان در دبیرستان صلحا مد نظر است را بیان می کنیم.
آنچه به عنوان هدف اصلی و مهم‌ترین هدف در برگزاری این نوع فعالیتها در دبیرستان صلحا مطمح نظر است، پیاده سازی نمونه‌ای از یک "پروژه" با تعاریف و مفاهیم استاندارد ولی در مقیاس کوچکتر است.  
پروژه در مفهوم عمومی عبارت است از مجموعه‌ای از فعالیتها كه برای دستیابی به منظور یا هدف خاصی انجام می‌گیرد.
پروژه‌ها شامل فعالیتهایی هستند كه باید:
-  در تاریخهای معین،
 - با هزینه‌هایی معین،
 - و با كیفیت تعیین‌شده‌ای به انجام رسند.

فعالیتهای دانش‌آموزان در این مقطع، آنها را برای انجام پروژه‌هایی بزرگ‌تر و واقعی‌تر در آینده آماده می کند. در ضمن، اجرای موفق این فعالیت‌ها می‌تواند الگوی مناسبی برای بخش‌های دیگر مدرسه شده و فعالیت‌های خود را در قالب پروژه های مختلف برای دانش‌آموزان تعریف کنند که این موضوع (تبدیل امور جاری مدرسه به فعالیتهای پروژه‌ای) هم اکنون تا حدود زیادی در دبیرستان صلحا انجام می شود.
اکنون وقتی شما پروژه ای را تعریف می‌کنید، برای موفقیت در آن نیازمند "مدیریت پروژه" هستید.
مدیریت پروژه، بكارگیری
دانش،
مهارتها،
 ابزار،
و تكنیكهای لازم
در اداره فعالیتها ، به منظور رفع نیازها و انتظارات متولیان از اجرای پروژه است .

به این ترتیب مدیریت پروژه‌ها برای دانش‌آموزان، آثار و پیامدهای ضمنی بسیاری به ارمغان خواهد آورد که به عنوان اهداف فرعی این فعالیت‌ها مد نظر قرار دارد.
از این آثار ضمنی در ادامه بیشتر خواهیم گفت.
برای رسیدن به اهدافی که ذکر شد، اصول مشخصی مد نظر است:
1- مدرسه در تکمیل پروژه دانش‌آموزان به هیچ عنوان دخالت مستقیم ندارد و مدیریت پروژه ها به عهده خود آنها است. 
با توجه به این اصل، استاد راهنما در مواقع لزوم صرفاً نقش تسهیل‌گر و هدایت‌کننده را به عهده دارد.
2- فرآیند انجام هر پروژه از نتیجه آن مهم تر است.
با استناد به این اصل، اساتید راهنما به طور مداوم دانش‌آموزان را ترغیب می کنند که حتی شکست‌های خود در حین انجام پروژه را به عنوان دستاوردهای با ارزش پروژه در روز نمایشگاه برای بازدید کنندگان  مطرح کنند.
3- تبدیل مفاهیم پیچیده در مدیریت پروژه به مفاهیم ساده و قابل درک.
در این اصل ما 5 مفهوم عمده را درنظر گرفته و برای آن برنامه‌ریزی کرده ایم که برای جلوگیری از اطاله کلام صرفاً به عناوین آن اشاره می‌کنیم:

الف) مستندسازی
ب) مدیریت زمان
پ) مدیریت منابع مالی
ت) کارگروهی
ث) ارائه پروژه

4- پوشش سلایق مختلف برای انتخاب رشته‌های گوناگون
با توجه به این اصل، تلاش می‌شود تا در طی سال‌هایی که دانش‌آموزان در اختیار ما هستند، طوری برنامه‌ریزی شود که طیف گسترده‌ای از سلایق را در برگرفته و نیازهای مختلف علمی دانش‌آموزان ارضا شود. 
 

آثار ضمنی پروژه های دانش آموزی

همانطور که قبلا گفته شد، پروژه‌های دانش‌آموزی علاوه بر نتایج ملموس و قصد شده، آثاری ضمنی نیز برای دانش‌آموزان در بر دارد. این آثار بر اساس مشاهدات و مصاحبه با دانش‌آموزان و مربیان شناسایی گردید كه در قالب 4 مقوله و 24 مؤلفه طبقه‌بندی شده است كه در ذیل به شرح مختصر و برخی مصادیق آنها پرداخته می‌شود.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

فرایند اجرای پروژه های دانش آموزی

روال برگزاری طرح پروژه‌ها در پایه‌های مختلف متناسب با اهداف تعیین شده، متفاوت است. ما در این بخش، مرحله مقدماتی طرح را برای شما توضیح خواهیم داد.
به طور کلی فرآیند برگزاری طرح را می توان به 6 بخش کلی تقسیم کرد:
الف) معرفی طرح
ب) کارگاه ها
پ) انتخاب موضوع
ت) پیش تولید
ث) تولید نهایی
ج) ارائه
الف) معرفی طرح:
در این بخش ابتدا دانش‌آموزان، فیلمی از نمایشگاه های سال گذشته را مشاهده می کنند و با فضای کلی آن آشنا می شوند.
سپس اساتید راهنما، خود و حیطه فعالیتشان را برای دانش‌آموزان معرفی کرده و هر کدام بخشی از فعالیت های پیش رو را برای آنها تبیین می کنند.
ب) کارگاه‌ها:
پس از معرفی کلی طرح و آشنایی دانش‌آموزان با فضای عمومی پروژه‌ها، کارگاه های مختلفی برای آنها برگزار می‌شود از جمله:
•  کارگاه ایده پردازی (شامل نمایش فیلم و ارائه پاورپوینت با موضوعات جالب و جدید برای ایجاد انگیزه و تقویت خلاقیت در دانش‌آموزان)
•  کارگاه نقشه‌کشی (شامل آموزش مقدمات نقشه‌کشی و آشنا کردن دانش‌آموزان با برخی نرم‌افزارهای مورد نیاز برای تهیه نقشه‌ پروژه‌ها)
•  کارگاه آشنایی با قطعات (شامل معرفی برخی قطعات پرکاربرد مانند موتور، گیربکس، جک‌های پنوماتیک و ...)
•  کارگاه آشنایی با ابزار (شامل معرفی ابزار پرکاربرد مانند سوهان، اره، دریل، اره عمودبُر، ... و آشنایی با نکات لازم برای حفاظت و ایمنی در هر کدام از آنها)
•  کارگاه آشنایی با مواد (شامل معرفی برخی از مواد پرکاربرد مانند طلق، پلکسی، تفلون، ... و موارد استفاده آنها)
دو کارگاه آخر یعنی کارگاه‌های آشنایی با ابزار و آشنایی با مواد به صورت عملی و با تعریف پروژه های خیلی کوچک و ساده برگزار می شود که دانش‌آموزان علاوه بر شناخت ابزار بتوانند مهارت لازم در استفاده از آن را نیز کسب کنند.
پ) انتخاب موضوع:
پس از این که دانش‌آموزان آشنایی ابتدایی را با قطعات و مواد لازم پیدا کرده و مهارت قابل قبولی را در استفاده از آنها به دست آوردند اکنون باید ایده و موضوع خود را انتخاب نموده و پرورش دهند. در این بخش به دلیل اولاً عدم شناخت دانش‌آموزان از توانایی های خود و ثانیاً نداشتن دید کافی از حصول نتیجه در زمان ایده پردازی، معمولاً ایده‌های پیچیده ای مطرح می شود. هنر اساتید راهنما در این بخش تبدیل ایده‌های دانش‌آموزان از بالقوه به بالفعل است به این ترتیب که با راهنمایی‌های اصولی، امکان اجرایی شدن ایده‌ها را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کنند.
 در این مرحله دانش‌آموزان اغلب اعضای گروه و استاد راهنمای خود را نیز انتخاب نموده و مراحل تولید پروژه خود را با هم بررسی می کنند.
ت) پیش تولید:
بعد از طی مراحل فوق دانش‌آموزان باید مدیریت پروژه خود را در دست بگیرند. برای این منظور مراحل زیر طی می شود:
•  طراحی و نقشه کشی
•  مدیریت هزینه ها و برآورد مالی
•  تهیه لیست تجهیزات مورد نیاز
•  مدیریت زمان و تهیه جدول زمانبندی
که برای هر کدام فرم های مخصوص در نظر گرفته شده و دانش‌آموزان تمام این فرم ها را با مشورت با اعضای گروه تکمیل کرده و ارائه می دهند.
ث) تولید:
با جمع آوری و تهیه فرم های ذکر شده، حالا دیگر دانش‌آموزان می توانند پروژه خود را آغاز کرده و مطابق آموخته های خود، مدیریت و  کنترل پروژه خود را به عهده بگیرند و برای ارائه در نمایشگاه آماده کنند.
ج) ارائه:
پس از به پایان رسیدن پروژه و ساخت وسیله مورد نظر، دانش‌آموزان باید در راستای اهداف طرح، مهارت دیگری در را نیز کسب کرده و در خود تقویت کنند، مهارت یک ارائه صحیح و کامل.
در همین راستا دانش‌آموزان ابتدا در جلسه دفاعیه از طرح خود دفاع و به پرسش های داوران پاسخ می دهند. پس از آن آموخته های خود را به عنوان گنجینه ارزشمندی از تجربیاتشان در قالب پاور پوینت و بروشور های مختلف آماده می کنند و در نهایت نیز اصول لازم برای غرفه آرایی و تزئین پروژه هایشان را می آموزند.
آنچه در این مدت بیان شد، اهم مطالبی بود که پس از 18 سال تجربه برگزاری نمایشگاه در دبیرستان صلحا حاصل شده است و بی تردید ذکر جزئیات آن در این مقال نمی گنجد.

نمونه ای از فیلم ها و عکس های نمایشگاه 

در فیلم زیر بخشی از فعالیت‌های دانش‌آموزان در جهت آماده‌سازی پروژه‌هایشان به منظور ارائه در نمایشگاه پروژه‌های دانش‌آموزی سه سال اخیر دبیرستان صلحا تقدیم شما می‌شود.